Διαβάζοντας το δοκίμιο του Eric Hobsbawm "H αρχή της ελπίδας" ("Επαναστάτες" εκδ. Θεμέλιο) ένιωσα να ανατινάζεται μέσα μου ένας κόσμος προκάτ απέλπιδος, στον οποίον είχα σφαλερά πιστέψει. Και κατέληξα ότι η απελπισία στην οποία καθοδηγούμαστε, δεν μπορεί παρά να συναντήσει την ελπίδα στο τέλος της διαδρομής.
Στην κόψη τους (την οποία έξοχα ανέλυσε ο Δημήτρης Λιαντίνης) θα γεννηθεί το θαύμα.
"Η αφετηρία της επιχειρηματολογίας του Καθηγητή Bloch είναι η εμπειρική παρατήρηση ότι ο άνθρωπος, παρά τους πιο απαισιόδους litterateurs [:λογοτέχνες], είναι ζώο που ελπίζει. Το να είναι κανείς ανικανοποίητος, το να επιθυμεί να οραματιστεί μια γενικότερη κατάσταση, όπου τα πράγματα θα είναι άλλα (δηλ. καλύτερα) απ' ότι είναι, αποτελεί τη στοιχειωδέστερη μορφή αυτής της θεμελιακής ανθρώπινης παρόρμησης.
Η ανώτερη μορφή της είναι η ουτοπία - η οικοδόμηση της τελειότητας, που οι άνθρωποι την επιδιώκουν ή προσπαθούν να την πραγματώσουν ή που τουλάχιστον ορθώνεται από πάνω τους σαν διανοητικός ήλιος.
[...]
Η ουτοπία μιας Εδέμ ή ενός Ελντοράντο, που ήταν χαμένα ή δεν είχαν ανακαλυφθεί, κατέτρυχε τους εξερευνητές, το ονειρικό τοπίο της τελειότητας -"ένας κόσμος πιο ταιριαστός για τον άνθρωπο"- κατατρύχει την ποίηση, την όπερα και τη ζωγραφική.
Όμως για τον Καθηγητή Bloch η ουτοπία είναι περισσότερα πράγματα ακόμη και από αυτό το πλατύ φάσμα από "προσμονές, εικόνες της επιθυμίας, περιεχόμενα της ελπίδας". Βρίσκεται μέσα σε όλους τους ανθρώπους που αγωνίζονται να "αυτοπραγματωθούν", δηλαδή να πραγματώσουν εδώ και τώρα το ιδανικό του πλήρως ανθρώπινου, που ξέρουμε ότι λανθάνει μέσα μας.
Βρίσκεται στο όνειρο της αιωνιότητας μέσα σε αυτήν τη ζωή, όπως στον πόθο του Φάουστ για τη στιγμή εκείνη της ζωής που θα 'ναι παντοτινή: "Μα μείνε, είσαι τόσο ωραία".
Αυτό το όνειρο του παρόντος που να εκτείνεται ως την αιωνιότητα βρίσκει την έκφρασή του, για τον Bloch, στην τέχνη της μουσικής.
[...]
Εκείνοι που πραγματικά αρνούνται την ουτοπία είναι εκείνοι που δημιουργούν έναν κλειστό και μέτριο κόσμο, απ' όπου οι μεγάλοι δρόμοι που ανοίγονται στην τελειότητα είναι φραγμένοι: η αστική τάξη.
Τούτο, γιατί ο αστικός κόσμος αντικαθιστά την ουτοπία με την "προσαρμογή" ή τη φυγή -την κοινωνία χωρίς ανέχεια ή δυστυχία με τη ζωή τού να χαζεύεις τις βιτρίνες ή τις διαφημίσεις του New Yorker, την αντιφιλισταϊκή ζωή με τις ιστορίες με γκάνγκστερ, την Εδέμ που δεν έχει ανακαλυφθεί με διακοπές στο Ποζιτάνο και μπουκάλια Κιάντι για λαμπατέρ. Αντί για ελπίδα υπάρχουν ψέμματα, αντί για την αλήθεια, ένα προσωπείο".
No comments:
Post a Comment